Λίγα λόγια
για τη νόσο
Τι είναι ο καρκίνος
Ο καρκίνος επηρεάζει ένα στα τρία άτομα. Σύμφωνα με τις πιθανότητες εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε έχει υψηλές πιθανότητες να προσβληθεί από καρκίνο. Αποτελείστε από τρισεκατομμύρια κύτταρα που κατά τη διάρκεια της ζωής σας φυσιολογικά αναπτύσσονται και διαιρούνται ανάλογα με τις ανάγκες του σώματός μας. Όταν τα κύτταρα είναι ανώμαλα ή γεράσουν, συνήθως πεθαίνουν. Ο καρκίνος ενδέχεται να δημιουργηθεί όταν ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία και τα κύτταρά σας συνεχίζουν να δημιουργούν νέα κύτταρα και τα παλιά ή μη φυσιολογικά δεν πεθαίνουν όταν θα έπρεπε. Καθώς τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα, μπορούν να παραγκωνίσουν τα φυσιολογικά κύτταρα. Αυτό δυσκολεύει το σώμα σας να λειτουργήσει όπως θα έπρεπε. Για πολλούς ανθρώπους, ο καρκίνος μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία. Στην πραγματικότητα, περισσότεροι άνθρωποι από ποτέ επιβιώνουν μετά τη θεραπεία του καρκίνου.
Πως ξεκινάει ο καρκίνος
Τα κύτταρα είναι οι βασικές μονάδες που αποτελούν το ανθρώπινο σώμα. Τα κύτταρα αναπτύσσονται και διαιρούνται για να δημιουργήσουν νέα κύτταρα όπως τα χρειάζεται το σώμα. Συνήθως, τα κύτταρα πεθαίνουν όταν γεράσουν πολύ ή καταστραφούν. Στη συνέχεια, νέα κύτταρα παίρνουν τη θέση τους. Ο καρκίνος ξεκινά όταν οι γενετικές αλλαγές παρεμβαίνουν σε αυτή την τακτική διαδικασία. Τα κύτταρα αρχίζουν να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα. Αυτά τα κύτταρα μπορεί να σχηματίσουν μια μάζα που ονομάζεται όγκος. Ένας όγκος μπορεί να είναι κακοήθης ή καλοήθης. Ένας καρκινικός όγκος είναι κακοήθης, που σημαίνει ότι μπορεί να αναπτυχθεί και να εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος. Ένας καλοήθης όγκος σημαίνει ότι ο όγκος μπορεί να αναπτυχθεί αλλά δεν θα εξαπλωθεί.
Υπάρχουν δύο κύριες κατηγορίες καρκίνου:
- Οι καρκίνοι συμπαγούς όγκου είναι καρκίνοι οποιουδήποτε από τα άλλα όργανα ή ιστούς του σώματος. Οι πιο συνηθισμένοι συμπαγείς όγκοι είναι οι καρκίνοι του μαστού, του προστάτη, του πνεύμονα και του παχέος εντέρου.
- Οι αιματολογικοί (αιματολογικοί) καρκίνοι είναι καρκίνοι των κυττάρων του αίματος, συμπεριλαμβανομένης της λευχαιμίας, του λεμφώματος και του πολλαπλού μυελώματος.
Ο Παθολόγος-Ογκολόγος θεραπεύει μόνο την πρώτη κατηγορία νεοπλασμάτων. Αυτοί οι καρκίνοι είναι παρόμοιοι κατά κάποιο τρόπο, αλλά μπορεί να διαφέρουν ως προς τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται, εξαπλώνονται και ανταποκρίνονται στη θεραπεία. Μερικοί καρκίνοι αναπτύσσονται και εξαπλώνονται γρήγορα. Άλλοι αναπτύσσονται πιο αργά. Μερικοί είναι πιο πιθανό να εξαπλωθούν σε άλλα μέρη του σώματος. Άλλοι τείνουν να μένουν από εκεί όπου ξεκίνησαν. Ορισμένοι τύποι καρκίνου αντιμετωπίζονται καλύτερα με χειρουργική επέμβαση. Άλλοι ανταποκρίνονται καλύτερα σε φάρμακα, όπως η χημειοθεραπεία ή η ανοσοθεραπεία. Συχνά χρησιμοποιούνται δύο ή περισσότερες θεραπείες για να έχετε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.
Πώς εξαπλώνεται ο καρκίνος
Καθώς ένας καρκινικός όγκος μεγαλώνει, η κυκλοφορία του αίματος ή το λεμφικό σύστημα μπορεί να μεταφέρει καρκινικά κύτταρα σε άλλα μέρη του σώματος. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται και μπορεί να εξελιχθούν σε νέους όγκους. Αυτό είναι γνωστό ως μετάσταση. Ένα από τα πρώτα μέρη που εξαπλώνεται συχνά ένας καρκίνος είναι στους λεμφαδένες. Οι λεμφαδένες είναι μικροσκοπικά όργανα σε σχήμα φασολιού που βοηθούν στην καταπολέμηση της μόλυνσης. Εντοπίζονται σε ομάδες σε διάφορα μέρη του σώματος, όπως ο λαιμός, η βουβωνική χώρα και στις μασχαλιαίες χώρες. Ο καρκίνος μπορεί επίσης να εξαπλωθεί μέσω της κυκλοφορίας του αίματος σε απομακρυσμένα σημεία του σώματος. Αυτά τα σημεία μπορεί να περιλαμβάνουν τα οστά, το συκώτι, τους πνεύμονες ή τον εγκέφαλο. Ακόμα κι αν ο καρκίνος εξαπλωθεί, εξακολουθεί να φέρει την ονομασία της περιοχής από την οποία δημιουργήθηκε. Για παράδειγμα, εάν ο καρκίνος του μαστού εξαπλωθεί στους πνεύμονες, ονομάζεται μεταστατικός καρκίνος του μαστού και όχι καρκίνος του πνεύμονα.
Πρόληψη
- Αυτοεξέταση των μαστών: Η αυτοεξέταση του μαστού συμβάλλει σημαντικά στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού και στην πλήρη ίαση. Το 40% των καρκίνων του μαστού ανιχνεύονται από τις γυναίκες κατά τη διάρκεια της αυτοεξέτασης, γι’ αυτό και είναι τόσο σημαντικό. Πρέπει να ξεκινά από την ηλικία των 20 ετών και να συνεχίζεται εφ’ όρου ζωής κάθε μήνα αμέσως μετά την περίοδο.
- Κλινική εξέταση των μαστών: Θα πρέπει να γίνεται περιοδικά, περίπου κάθε τριετία στις γυναίκες κατά τις δεκαετίες των 20 και των 30 ετών και κάθε έτος από την ηλικία των 40 και άνω. Σε περίπτωση που οι γυναίκες θεωρούν ότι υπάρχει κάποια αλλαγή στους μαστικούς αδένες (μαστούς), θα πρέπει να ενημερώνουν άμεσα τον ιατρό τους.
- Μαστογραφία: Ετησίως από την ηλικία των 40.
- Εξέταση κοπράνων (Δοκιμασία Mayer): Η εξέταση περιλαμβάνει τη δοκιμασία των κοπράνων για ίχνη αίματος που δεν φαίνονται με γυμνό μάτι. Πρέπει να γίνεται ετησίως από την ηλικία των 50 ετών.
- Ορθοσιγμοειδοσκόπηση. Με τη βοήθεια εύκαμπτου ενδοσκοπικού οργάνου μήκους 60cm γίνεται έλεγχος του κατώτερου τμήματος του παχέος εντέρου.
- Κολονοσκόπηση: Ο ιατρός εισάγει ένα εύκαμπτο ενδοσκόπιο διαμέσου του ορθού στο παχύ έντερο και ελέγχει μέσω μίας κάμερας το εσωτερικό ολόκληρου του παχέος εντέρου. H κολονοσκόπηση είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος παρακολούθησης. Προτείνεται για τον έλεγχο όλου του πληθυσμού, ανά δεκαετία από την ηλικία των 50 ετών και σε άτομα υψηλού κινδύνου από τα 40 έτη με μεγαλύτερη συχνότητα.
- Αξονική κολονογραφία: Bασίζεται σε λήψη εικόνων μέσω αξονικού τομογράφου από τον αυλό του παχέος εντέρου με στόχο την ανίχνευση ανωμαλιών με καλοήθη ή κακοήθη χαρακτηριστικά. Δεν επιτρέπει τη λήψη βιοψιών από ύποπτες βλάβες ή την αφαίρεση πολυπόδων.
- Ουρολογική εξέταση (δακτυλική εξέταση προστάτη)
και
- Μέτρηση ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στο αίμα
Η εξέταση PSA συνίσταται να γίνεται απαραίτητα μια φορά τον χρόνο σε άνδρες άνω των 50 ετών ή και σε νεαρότερη ηλικία άνδρες, με συγκεκριμένους παράγοντες κινδύνου (π.χ. πρώτου βαθμού συγγενείς με καρκίνο του προστάτη) και σε συνδυασμό πάντα με τη δακτυλική εξέταση του προστάτη από τον ειδικό ιατρό.
- Τεστ Παπανικολάου (Test Pap) / Εξέταση κολπικού επιχρίσματος:
Είναι μέθοδος πρόληψης του καρκίνου μέσω της ανίχνευσης και της θεραπείας πρώιμων ανωμαλιών οι οποίες, εάν δεν θεραπευτούν, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Ο κίνδυνος καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι μειωμένος έως και κατά 90% για τις γυναίκες που υποβάλλονται τακτικά σε έλεγχο.
Ο έλεγχος θα πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο με το κλασικό τεστ Παπανικολάου ή κάθε δύο χρόνια με το τεστ Παπανικολάου υγρής φάσης. Μετά την ηλικία των 30 ετών οι γυναίκες που είχαν τρία διαδοχικά φυσιολογικά τεστ Παπανικολάου μπορεί να επανεξετάζονται κάθε 2 έως 3 χρόνια με κυτταρολογική εξέταση του τραχήλου της μήτρας (τεστ Παπανικολάου) και μόνο, ή κάθε 3 χρόνια με έλεγχο HPV DNA σε συνδυασμό με τεστ Παπανικολάου.
Ερωτήσεις σχετικές με την πρόληψη
Τα σημεία και τα συμπτώματα που προκαλούνται από τον καρκίνο θα ποικίλλουν ανάλογα με το μέρος του σώματος που επηρεάζεται. Ορισμένα γενικά σημεία και συμπτώματα που σχετίζονται με τον καρκίνο περιλαμβάνουν:
- Κόπωση
- Εξόγκωμα ή περιοχή πάχυνσης που μπορεί να γίνει αισθητή κάτω από το δέρμα
- Αλλαγές βάρους, συμπεριλαμβανομένης της ακούσιας απώλειας ή αύξησης
- Δερματικές αλλαγές, όπως κιτρίνισμα, σκουρόχρωμα ή ερυθρότητα του δέρματος, πληγές που δεν επουλώνονται ή αλλαγές σε υπάρχοντες σπίλους
- Αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου ή της ουροδόχου κύστης
- Επίμονος βήχας ή δυσκολία στην αναπνοή
- Δυσκολία στην κατάποση
- Βραχνάδα
- Επίμονη δυσπεψία ή δυσφορία μετά το φαγητό
- Επίμονος, ανεξήγητος πόνος στους μύες ή στις αρθρώσεις
- Επίμονοι, ανεξήγητοι πυρετοί ή νυχτερινές εφιδρώσεις
- Ανεξήγητη αιμορραγία ή μώλωπες
Συχνά, η διάγνωση ξεκινά όταν ένα άτομο επισκέπτεται έναν γιατρό για ένα ασυνήθιστο σύμπτωμα. Ο γιατρός θα μιλήσει με το άτομο για το ιατρικό ιστορικό και τα συμπτώματά του. Στη συνέχεια, ο γιατρός θα κάνει διάφορες εξετάσεις για να ανακαλύψει την αιτία αυτών των συμπτωμάτων. Αλλά πολλοί άνθρωποι με καρκίνο δεν έχουν συμπτώματα. Για αυτούς τους ανθρώπους, ο καρκίνος διαγιγνώσκεται κατά τη διάρκεια μιας ιατρικής εξέτασης για άλλο θέμα ή πάθηση. Μερικές φορές ένας γιατρός εντοπίζει καρκίνο μετά από μια εξέταση προσυμπτωματικού ελέγχου σε ένα κατά τα άλλα υγιές άτομο. Παραδείγματα προληπτικών τεστ περιλαμβάνουν κολονοσκόπηση, μαστογραφία και τεστ Παπανικολάου. Ένα άτομο μπορεί να χρειαστεί περισσότερες εξετάσεις για να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει το αποτέλεσμα του τεστ προσυμπτωματικού ελέγχου. Για τους περισσότερους καρκίνους, η βιοψία είναι ο μόνος τρόπος για να γίνει σίγουρη διάγνωση. Η βιοψία είναι η αφαίρεση μικρής ποσότητας ιστού για περαιτέρω μελέτη.
Η σταδιοποίηση είναι ένας τρόπος να περιγράψεις έναν καρκίνο. Το στάδιο του καρκίνου σάς ενημερώνει πού εντοπίζεται ένας καρκίνος και το μέγεθός του, πόσο έχει αναπτυχθεί σε γειτονικούς ιστούς και εάν έχει εξαπλωθεί σε κοντινούς λεμφαδένες ή άλλα μέρη του σώματος. Πριν την έναρξη οποιαδήποτε θεραπείας για τον καρκίνο, οι ιατροί μπορούν να χρησιμοποιήσουν απεικονιστικές εξετάσεις και άλλες εξετάσεις για να προσδιορίσουν το στάδιο του καρκίνου. Η σταδιοποίηση μπορεί να μην ολοκληρωθεί μέχρι να ολοκληρωθούν όλες οι εξετάσεις.
Πολλά είναι αυτά που έχουν εξελιχθεί στην αντιμετώπιση του καρκίνου και αυτές οι αλλαγές σηματοδοτούν κυρίως δύο πράγματα. Πιο εστιασμένες θεραπείες και πιο αποτελεσματική πρόληψη. Όσον αφορά στις θεραπείες έχουμε μπει για τα καλά στην εποχή της εξατομίκευσης. Στην εποχή που μιλάμε για «μοριακό προφίλ» του όγκου, για «όγκους άγνωστης ένδειξης», αλλά και για ίδιες θεραπείες σε όγκους διαφορετικής εντόπισης και διαφορετικούς ασθενείς.
Τα τελευταία χρόνια είναι πλέον σαφές ότι δεν υπάρχει ένας μόνο καρκίνος του πνεύμονα, ή ένας μόνο καρκίνος του μαστού. Ο όγκος κάθε ασθενούς έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά και νεοπλάσματα που έχουν το ίδιο όνομα έχουν διαφορετικά βιολογικά και μοριακά χαρακτηριστικά.
Η εξατομικευμένη θεραπεία αποτελεί προσπάθεια θεραπείας του όγκου κάποιου ασθενούς με βάση τα ιδιαίτερα βιολογικά και μοριακά χαρακτηριστικά που αυτός ο όγκος έχει. Σημαίνει ουσιαστικά βιοψία του καρκίνου, διάγνωση των ιδιαίτερων μοριακών χαρακτηριστικών του καρκίνου και των μεταλλάξεών του και χορήγηση μιας θεραπείας που στοχεύει αυτά τα συγκεκριμένα μοριακά χαρακτηριστικά.